Ngồi cho an

Trăng ơi, trăng ở muôn đời

Mà sao ta cứ đứng ngồi không yên

Nhìn lên ta thấy mặt trăng yên quá, mà sao ta lại không yên, đứng không yên mà ngồi cũng không yên. Sự không yên (bất an) đó có thể kéo theo những phiền não (afflictions) khác như lo lắng (worries), giận hờn (anger), bực bội (irritation), sợ hãi (fear). Những phiền não đó là những ngọn lửa làm cho ta bất an. Ngoài bốn ngọn lửa kia còn có những ngọn lửa khác như thèm khát (craving), tuyệt vọng (despair), nghi ngờ (doubt), v.v…Vì có những phiền não mà ta bất an. Là người tu ta phải học được cách đối trị lại với sự bất an, với những phiền não trong lòng.

Phiền não có gốc rễ của nó, và khi nó biểu hiện trong tâm thì thân cũng bị ảnh hưởng, hay khi nó biểu hiện trong thân thì tâm cũng bị ảnh hưởng. Ta không chăm sóc thân ta đàng hoàng, ta ăn uống không cẩn thận thì thân bị phiền não. Ta hành hạ thân ta, ta làm việc quá nhiều, ta để thân ta mệt mỏi, ta muốn có đồng ra đồng vào nhiều, có một tiệm rồi ta muốn có tiệm thứ hai, có một chiếc xe rồi ta muốn có thêm chiếc xe thứ hai, ta muốn tìm một sở làm trả lương nhiều hơn nên ta đày đọa thân của mình. Bị đày đọa thì thân ta bất an, mà thân bất an thì sinh ra tâm bất an. Thân tâm nương vào nhau, sự bất an của cái này đưa tới sự bất an của cái kia. Vì vậy ta phải biết chăm sóc vừa thân vừa tâm.

An là làm lắng dịu, trước hết là làm lắng dịu những lo lắng, giận hờn, bực bội, sợ hãi, thèm khát, tuyệt vọng, nghi ngờ đó. Chúng ta phải học được những phương pháp. Ví dụ như muốn làm đậu hũ thì ta biết mình phải có đậu nành, có nước, có cối xay, có lửa để nấu, có lọc…Khi đã biết làm đậu hũ, nếu có đủ những vật liệu thì ta có niềm tin là thế nào ta cũng làm được đậu hũ. Tôi cũng biết làm scrambled eggs mà không cần trứng. Nếu cho tôi một ít đậu hũ, sữa đậu nành, dầu, tiêu, rau thơm thì tôi có thể làm scrambled eggs trong vòng 15 phút. Tu tập cũng vậy, nếu hội đủ những điều kiện thì ta có thể chế tác được an, hay ít nhất là ta có thể làm bớt đi sự bất an trong thân và trong tâm. Ta phải tự cứu lấy mình, đợi người khác tới giúp mình an lại thì hơi khó.

Trong khi ngồi, ngồi thiền hay ngồi chơi, nếu biết cách ngồi thì ta sẽ có an. Theo tôi thì ngồi thiền là một thứ ngồi chơi nếu ta thấy ngồi thiền không phải là chuyện bị ép buộc hay phải cố gắng mệt nhọc để đạt tới an, lạc hay sự giác ngộ nào đó trong tương lai. Ngồi thiền không phải là phương tiện để đi tới cứu cánh là giác ngộ. Ngồi thiền chính là sự an. Một khi ngồi xuống là ta an ngay, như vậy mới gọi là biết ngồi thiền. Ngồi mà chưa an là ta chưa biết ngồi. Ngồi yên là an tọa 安 坐. Ngồi yên là một nghệ thuật, ta tới Làng Mai để học ngồi yên. Ngồi không phải là để đạt được một cái gì, chính khi ngồi ta đã có an rồi. Muốn ngồi an thì ta phải biết sử dụng những yếu tố như thân, lưng, hai lá phổi, lỗ mũi của ta, sử dụng không khí và gối ngồi thiền. Khi có những yếu tố đó thì khi ngồi xuống ta có an ngay trong hơi thở đầu. Trước tiên ta phải bỏ đi ý niệm ngồi thiền là một hành động cực nhọc để đi tới một kết quả nào đó, mà ngồi thiền là một cơ hội để có sự bình an trong thân và trong tâm. Trong khi ngồi thiền ta phải sử dụng cơ thể và tâm của mình. Giữa cơ thể và tâm của ta có hơi thở. Hơi thở nối kết thân với tâm. Ta phải học cho được cách ngồi và thở như thế nào để ngay trong hơi thở đầu tiên ta đã bắt đầu có sự lắng dịu. Trong đại chúng thế nào cũng có người biết ngồi, nhìn người đó ta biết ngay là người đó có an. Người đó không gồng, không tranh đấu, ngồi như một đức Phật ngồi trên cỏ. Nếu ngồi được ở Làng Mai thì khi về lại thành phố ta cũng sẽ ngồi được, ngồi trên bãi cỏ, ngồi trên ghế hay ngồi trên gốc cây ta cũng ngồi được.