Nhân sinh và bảy điều không thể tránh khỏi

Trong dòng chảy nhân sinh, có những sự thật muôn đời không ai có thể trốn tránh. Dù là người giàu sang hay bần hàn, dù thông tuệ hay u mê, thì mỗi con người đều phải đối diện với bảy điều không thể tránh khỏi. Nhận diện và quán chiếu sâu sắc về những điều này chính là con đường đưa hành giả đến sự an tĩnh nội tâm, phá vỡ vô minh và tiến gần đến sự giải thoát.

1. Sinh ra đời là điều không thể tránh khỏi (sinh bất khả tị)

Do nghiệp nhân đã tạo từ những kiếp trước — dù thiện hay bất thiện — nên trong đời này ta phải sinh ra để tiếp nhận và trả quả của những nghiệp lực ấy. Sự hiện hữu trong cõi đời này vốn là điều không ai có thể tránh khỏi.

2. Già nua là điều không thể tránh khỏi (lão bất khả tị)

Khi thân người đã được hình thành, thì quy luật già yếu theo năm tháng là điều tất yếu. Không ai có thể dừng lại hay đảo ngược bánh xe thời gian.

3. Bệnh tật là điều không thể tránh khỏi (bệnh bất khả tị)

Mang thân xác hữu hạn này, ai cũng phải trải qua những lúc ốm đau, bệnh hoạn. Thân tứ đại vốn mong manh, dễ chịu sự chi phối của nhiều yếu tố trong đời sống.

4. Cái chết là điều không thể tránh khỏi (tử bất khả tị)

Có sinh thì ắt có tử. Sinh mạng như ngọn đèn trước gió, đến lúc hết dầu thì ngọn lửa tắt. Cái chết là cửa ngõ mà bất kỳ ai cũng phải bước qua, không phân biệt sang hèn.

5. Quả báo của tội lỗi là điều không thể tránh khỏi (tội bất khả tị)

Khi đã tạo những nghiệp nhân bất thiện, thì quả báo khổ đau, trầm luân sẽ đến lúc chín muồi. Dù có trốn chạy đến đâu cũng không thể thoát khỏi luật nhân quả.

6. Quả báo của thiện nghiệp là điều không thể tránh khỏi (phúc bất khả tị)

Ngược lại, nếu đã gieo trồng thiện nghiệp, thì quả lành an vui, hạnh phúc cũng sẽ tự nhiên trổ sinh. Công đức tích lũy sẽ hóa thành phúc báu trong đời này hoặc những đời sau.

7. Duyên sinh là điều không thể tránh khỏi (nhân duyên bất khả tị)

Vạn pháp trong đời đều sinh khởi từ sự hội tụ của nhân duyên. Mọi sự trên đời — tốt xấu, họa phúc, giàu nghèo, sống thọ hay yểu mệnh — đều vận hành theo đạo lý duyên sinh này. Không có gì là ngẫu nhiên hay ngẫu hứng.

Bảy điều này giúp hành giả quán chiếu:

Bốn điều đầu tiên (sinh, lão, bệnh, tử) giúp hành giả dần buông bỏ sự lo âu, sợ hãi, thất vọng khi đối diện với khổ đau trong kiếp sống.

Hai điều tiếp theo (tội và phúc) giúp hành giả thấu rõ nhân quả của hành động, dứt bỏ mọi hoài nghi, giữ vững niềm tin, kiên trì tinh tấn trên con đường tu tập, chuyển hóa thân tâm.

Điều thứ bảy (duyên sinh) giúp hành giả phá tan màn vô minh, thấy rõ bản chất thực tại vạn hữu, mở ra cánh cửa trí tuệ.

Khi hành giả ngộ được bảy điều không thể tránh khỏi này, cũng là khi đã phá được vòng luân hồi sinh tử, mở lối đến tự do tuyệt đối.

Cho dù bay vút lưng trời

Cho dù đáy biển trốn thời được đâu!

Cho dù hun hút hàng sâu

Không nơi nào thoát Nhân sầu đã gieo…

(Kinh Pháp Cú thi hóa)

Namo Buddhaya.

Như Nhiên – Thích Tánh Tuệ